Aagje Brand (1789-1859) en haar buitenechtelijke kinderen

Op 4-12-1816 in Dordrecht kreeg Aagje Brand een zoon Hendrik. Deze baby zal kort daarna zijn overleden, want  op 9-3-1818 verklaarde de 30-jarige koopman Dirk Salders dat de arbeidster Aagje Brand in zijn woning in Dubbeldam op de 6e was bevallen van een zoontje Hendrik. Deze Hendrik overleed in februari 1819, nog geen jaar oud. Vervolgens baarde Aagje in Numansdorp nog een zoon Dirk in 1820 en een dochter Antonia in 1822.

Wie was deze Aagje Brand? 

De familie Brand van Dubbeldam is een uitgebreide familie met veel takken en - zo zal later blijken - Aagje heeft géén van haar dochters naar haar moeder genoemd. Gelukkig blijken de geboorteaktes van Aagje's in Numansdorp geboren kinderen zowaar een schat aan informatie te bevatten. 

Geboorteaangfite van Dirk Brand van 13-3-1820

In de geboorteakte van Aagje's zoon Dirk staat vermeld dat Aagje Brand arbeidster is en 26 jaar oud. Zij woont te Dubbeldam, maar is bevallen in Numansdorp in het huis van Teunis Aartsz. van 't Hof in Wijk 13. Aagje wordt bij de geboorteaangifte omschreven als "Zijne Ongehuwde Zuster". Teunis van 't Hof (±1778-1844) was namelijk als weduwnaar in 1814 hertrouwd met Maaijke Hendriks Brand (1792-1840) uit Dubbeldam, een dochter van Hendrik Dirksz Brand en Kaatje Roos. Deze Maaijke had een nog ongehuwde zuster Aagje Brand, geboren op 25-10-1789 in Dubbeldam. Aagjes leeftijd was toen dus 30, níet 26.  

Geboorteaangifte van Antonia Brand van 23-12-1822

In de geboorteakte van Antonia Brand is Teunis Aartszoon van 't Hof opnieuw de aangever voor het kind van "zijne ongehuwde zuster" Aagje Brand. Bovendien wordt Aagje hier omschreven als "ongehuwde dochter van Hendrik Brand en van Kaatje Roos". Verder speurwerk leverde op dat de weduwe Kaatje Roos in 1816 als baker aanwezig was geweest bij de geboorte van Aagje's eerste kind.

Overigens was Aagje níet de enige in de familie, die met schandaal werd omgeven. Zij en Maaijke hadden nog een jongere broer Dirk Brand (1802-1854), die bij zijn huwelijk met Elizabeth van Kleef op 19-2-1826 in Numansdorp een dochter Kaatje erkende.

Op 22-9-1827 trouwde Aagje Brand in Numansdorp met Pleun de Bruin, aldaar geboren op 6-9-1792 als zoon van Arij de Bruin en Willemijntje van de Ree. Aldaar baarde Aagje binnen 5 maanden na de huwelijksvoltrekking een zoon Hendrik. Daarna volgden nog Arie en Willemijntje, die beiden in hun eerste levensjaar overleden. 

Krijn Hengstmengel probeerde zijn bijzit te vermoorden

Krijn Hengstmengel ontmoette eind 1850 in zijn woonplaats Rotterdam Johanna Maria Veltenaar, verlaten huisvrouw van P.J. Zijderveld. Al gauw gingen zij samenwonen. Ten einde in zijn en haar onderhoud te voorzien, liet Krijn zich aanmonsteren als kok op het Nederlandse barkschip Eugenie, waarmee hij in maart 1859 naar Indonesië voer. Zijn loon liet hij naar haar over maken. 

Toen Krijn in december 1859 van zijn reis terugkeerde trof hij zijn vriendin "in hoog zwangeren toestand" aan, waarvan zij toegaf dat dat het gevolg was van omgang met een ander. Op 6 januari 1860 beviel Johanna Maria van een gelijknamig dochtertje, dat op 15 april reeds overleed. 

Rotterdamsche Courant, 17-4-1860

   
Sinds Krijn's terugkeer was hun relatie ernstig verslechterd. Meermalen zou Krijn zich hebben laten ontvallen dat hij Johanna Maria met een pistool zou doodschieten. Op 18 februari 1860 schoot Krijn haar in het aangezicht, waarna zij waggelende achteruit de herberg is ingegaan. Daar kreeg zij medische hulp van de chirurgijn Scholten. De volgende dag werd Johanna Maria opgenomen in het ziekenhuis, waar zij tot 9 maart werd verpleegd. 

Nieuwe Rotterdamsche Courant , 23-5-1860

    
Bij zijn aanhouding zei de 31-jarige Krijn Hengstmengel dat hij spijt had dat hij haar alleen verwond had en niet dood geschoten. 

Op de zitting verklaarde Johanna Maria Veltenaar - onder een vloed van tranen en snikken - dat zij in angst verkeerde voor de beschuldigde en bevreesd was het leven te zullen verliezen en daarom weigerde te getuigen. Ook toen Krijn Hengstmengsel uit de rechtszaal verwijderd was, bleef zij weigeren. Bovendien vroeg men zich af of zij wel geheel bij haar verstand was. Daarop werd de behandeling van de zaak uitgesteld en Johanna Maria Veltenaar in gijzeling gesteld. 

A.M. de Jong (1888-1943), socialistisch schrijver

De schrijver Adrianus Michiel de Jong, auteur van o.a. de boeken over “Merijntje Gijzen”, stond bekend om zijn socialistische sympathieën. Hij werd geboren op 29-3-1888 in Nieuw-Vossemeer in een gezin van 13 kinderen, waarvan 10 kinderen binnen 2 jaar na hun geboorte stierven.  

A.M. de Jong
(1888-1943)
door Jan Boon

Zijn vader, Melchior de Jong, was landarbeider en ging in 1896 met zijn gezin op zoek naar meer welvaart als fabrieksarbeider in Rotterdam. Op 7-11-1915 trouwde A.M. de Jong met onderwijzeres Jacoba Cornelia (Co) Koekebacker met wie hij een dochter en een zoon kreeg. Na haar overlijden op 17-2-1936 hertrouwde De Jong op 4-11-1936 met zangeres Marie-Louise Josephine (Wies) Defresne. Hij vestigde zich weer op het Brabantse platteland om zich geheel aan het schrijven te wijden. Omdat De Jong het in zijn boeken opnam voor de zwakkeren in de maatschappij, kreeg hij al gauw het etiket "socialist" opgeplakt.

Eind jaren '30 schreef A.M. De Jong een felle aanklacht tegen het nazisme. In 1942 werd hij vanwege zijn socialistische sympathieën door de Duitsers gearresteerd, maar al snel weer vrijgelaten wegens zijn slechte gezondheid. Op 18-10-1943 in Blaricum belden 2 Nederlandse SS’ers in vermomming bij A.M. de Jong aan en - na een praatje over de verduistering – schoten zij hem een kogel door de nek.

Bronnen: SocialHistory.org, Wikipedia.org, A.M. de Jong Museum.

Johanna Bos trouwde in 1723 met een Lustgraaf

Johanna Bos werd gedoopt op 20-12-1697 in Veenendaal als dochter van Jan Evertsen Bosch (†1752) en Lijsbeth Marcelis Waeckeren. Jannetje had een zuster Gijsbertien en broers Jan, Marcelis, Evert en Rijk. Als jongedochter trouwde Johanna Bos op 17-10-1723 in Veenendaal met de jongeman Johannes van de Lustgraaf, ook Jan genoemd.  
   

De trouwinschrijving van Johanna Bos.

Het buitenechtelijke kind van Francijntje Bestebroer

Vroeger was de vroedvrouw bij de bevalling van een ongehuwde vrouw vaak verplicht naar het vaderschap te vragen. De naam "van de geseijde vader” kwam doorgaans niet alleen terecht bij de schout, maar ook bij de dominee, die er dan melding van maakte in het doop­boek. Dat overkwam ook Francijntje Bestebroer. Zij was een dochter van mijn voorouders Cornelis Cornelisse Bestebroer (1663-1717) en Neeltje Ariens Polderdijk (1665-1717) en werd gedoopt op 27-3-1701 in Maasdam. 

Op 8-4-1725 liet Francijntje Bestebroer in Maadam haar buitenechtelijke zoontje Willem dopen. De dominee noteerde: "De vader zou zijn de backer van 's-Graven­deel, een getrouwd man, genaamd Willem”. Deze Willem was Willem Mom, mr. bakker en winkelier te 's-Gravendeel, wo­nende in de Noord-Voorstraat en getrouwd met Lijsbeth Franssen de Wolff. Willem had Francijntje dus niet alleen van brood voorzien. 

In Maasdam waren op 12-6-1717 "in wettige ondertrouw opgenomen Cornelis Corstiaanse Doesburg, j.m. geboren op de Hitzert, en Francijntje Cornelis Bestebroer, j.d. wonend onder Maasdam".Op 4 juli zijn zij "in de echten staat ingezegent". Cornelis was gedoopt op 7-10-1694 in Zuid-Beijerland als zoon van Corstiaan Cornelisz van Doesburg en Pleuntje Dirksdr. van der Ploeg. Er zijn geen kinderen bekend uit het huwelijk van Cornelis en Francijntje en het is aannemelijk dat Cornelis vóór 1725 is overleden en Francijntje dus weduwe was. 

Bron: http://www.seuterhistorie.nl/pages/sub/31698/Artikelen.html (De vroedvrouwen) door Dr. D.W. Gravendeel & het doopboek van Maasdam.