21 juni 2013

Nationale Militie

In 1811 werd door Napoleon de dienstplicht ingevoerd, omdat hij in Frankrijk alleen niet genoeg manschappen kon verwerven. In het jaar, waarin een jongeman 19 werd, moest hij zich melden bij de gemeente om zich in te laten schrijven, waarbij zijn gegevens en een signalement werden genoteerd. 


Nationale Militie Certificaat van Pieter Bos (1827-92) van Cillaarshoek

In de Napoleontische tijd trachtten veel mannen zich aan de dienstplicht te onttrekken; er werd ondergedoken of gedeserteerd. Ook zijn veel Nederlandse mannen tijdens de Napoleontische veldtochten gesneuveld. 

Na het vertrek van de Fransen bleef de opkomstplicht voor mannen in Nederland gehandhaafd. Ieder jaar werd door de plaatselijke burgenmeester een lotingdag gehouden, waarbij een laag nummer dienstplicht betekende en een hoog nummer vrijstelling. Ook kon vrijstelling worden verkregen wegens lichaamsgebreken of broederdienst (wanneer één of meer broers in het gezin al eerder in actieve dienst hebben gediend). Verder kon de dienstplicht door rijke mannen worden afgekocht door te betalen voor een plaatsvervanger ('remplaçant' of 'nummerwisselaar'). Mannen werden ingedeeld in regimenten in de provincie, waar ze woonden. Officieel duurde de dienstplicht 7 jaar, maar in de praktijk was dat meestal 1 jaar plus een aantal herhalingsoefeningen. Pas in 1923 is het lotingsysteem afgeschaft. Sinds 1997 is de opkomstplicht officieel opgeschort. 

Zie: MilitieRegisters.nl.


12 juni 2013

Broedermoord in de Wijde Poort in Gouda

Neeltje Cornelissen woonde met haar oudste zoon Jacob de Mol (1691-1729) in de Wijde Poort in Gouda. Zij was bang voor hem, want Jacob had al diverse keren in een dronken bui alles kort en klein geslagen. Neeltje had nog een jongere zoon, Isaac de Mol, die dichtbij woonde. Isaac was in 1722 getrouwd met Marrigje Luijnenburg en had een dochter Neeltje en een zoon Jan, die een voorouder is van mijn neefje Thom Bos, die jarig is op 10 juni. 

Op zaterdagavond 19 maart 1729 was Jacob niet thuisgekomen na zijn werk. Zijn moeder had Isaac daarom gevraagd om een oogje in het zeil te houden en haar te hulp te schieten, mocht Jacob weer dronken thuis komen. 
Het duurde echter tot zondagmiddag half 1 voordat Jacob thuis kwam. Meteen ontstond er een luide woordenwisseling tussen Jacob en Neeltje. Isaac, die net zat te eten, hoorde het geschreeuw en met zijn mes nog in zijn hand rende hij naar de woning van zijn moeder. In het gevecht dat ontstond, stak Isaac zijn broer met een mes. Jacob zakte in elkaar. Isaac nam de benen. 

Op maandag 21 maart legde Jakob een getuigenis af voor de baljuw en de volgende dag overleed hij aan zijn verwondingen. Isaac de Mol werd bij verstek veroordeeld. Hij werd "vervallen verklaard van al zijn rechten en 99 jaar verbanning uit Holland en Westfriesland op straffe van met zwaard geëxecuteerd te worden. Confiscatie van zijn goederen met recht van vrijkoop en betaling gerechtskosten". 

Stadhuis van Gouda

Bronnen: Het Crimineel vonnisboek Gouda en Een broedermoord in de Wijde Poort - naar een artikel in "De Schatkamer", regionaal historisch tijdschrift jaargang 22, afl. 1, mei 2008.