Cholera ontnam Adrianus Brand (1836-1905) drie kinderen

Signalement van
Adrianus  Brand (1836-1905)

Adrianus Brand was geboren op 1-2-1836 in Dubbeldam als tweede zoon van Hendrik Brand (1806-1896) en Adriana Stam (1811-1869). Daarmee is Adrianus zowel een nakomeling van mijn voorouder Huijg Hendriksen Brand (1723-1810), als van mijn voorouder Leendert Teunisse Stam (±1735-1811). 

Adrianus Brand was slechts ca. 1,50 m. lang. Zijn aangezicht was rond, zijn voorhoofd laag, zijn neus spits, zijn mond gewoon en zijn kin rond. Zijn ogen waren blauw en zijn haar en wenkbrauwen waren blond. Hij trouwde op 12-4-1861 in Dubbeldam met Pietertje van Dongen. Zijn vader en haar moeder waren als getuigen aanwezig. Pietertje is geboren op 5-1-1832 in Dubbeldam. Haar vader, de blonde Pieter van Dongen (1803-1846)*, was ten tijde van Pietertje's huwelijksinzegening reeds overleden. Pietertje's moeder, die wèl bij haar huwelijk aanwezig was, was Anna Verkuijl (1800-1892).
In de periode 1862-65 kregen Adrianus Brand en Pietertje van Dongen drie kinderen: Pieter op 31-1-1862, Adriana op 23-3-1863 en Hendrik op 14-7-1865 in Dubbeldam.

In 1866 brak cholera uit in Nederland. In de 19e eeuw waren er nauwelijks middelen voorhanden om cholera te bestrijden, hoewel langzamerhand wel het vermoeden was ontstaan dat cholera zich via vervuild drinkwater verspreidde. Men wist echter nog niet van bacteriën. Drinkwater werd toendertijd nog uit de rivier, gracht of sloot gehaald. Ook waren de secreetputten vaak dicht bij het oppervlakte water gelegen.
Cholera begint meestal met onduidelijke symptomen, waarna hevige aanvallen van diarree en overgeven volgen. Daardoor gaat veel vocht versloten, zodat een cholerapatiënt al binnen een dag uitgedroogd kan zijn. De ogen vallen in, de handen en voeten worden koud. Vaak overleed een patiënt na 3-4 dagen, maar soms al binnen een paar uur, nadat de eerste verschijnselen werden geconstateerd. De meeste dodelijke slachtoffers vielen onder kwetsbare groepen als zuigelingen en bejaarden. Sommige patiënten herstelden.

De kerk van Dubbeldam

Eind april 1866 werden de eerste gevallen van cholera ontdekt in Rotterdam. In sommige wijken van Rotterdam werd één op drie mensen door cholera getroffen. De snelheid waarmee cholera om zich heen greep veroorzaakte grote angst. Een algemene gebedendag  werd door de hervormde synode afgekondigd voor 22 juli. Hoewel sommigen dergelijke samenkomsten gevaarlijk vonden, vanwege de kans op besmetting, waren kerkbesturen er van overtuigd dat dit het beste was wat je kon doen tegen ziekte. Toch werden overleden cholera patiënten niet meer de kerk in gedragen, maar onmiddellijk met hygiënische voorzorgsmaatregelen en zonder verdere poespas (soms in noodgraven) ter aarde besteld. Nadien werd de herdenkingsplechtigheid in de kerk verricht.

De cholera uitbraak van 1866-67 kostte in Nederland het leven aan meer dan 21.000 mensen. Van deze sterfgevallen vond 75% plaats in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht en dan met name in de steden.
De 4-jarige Pieter Brand overleed op 17-8-1866 rond 5 uur 's-middags. Zijn 1-jarige broertje Hendrik overleed de volgende morgen rond 5 uur 's-morgens. De 3-jarige Adriana overleed 3 dagen later op 22-8-1866 rond het middaguur. Adrianus Brand en Pietertje van Dongen waren in 4 dagen tijd hun 3 kinderen kwijt geraakt.

Theunis Ariensz. van der Giessen uit Numansdorp bleef in Azië

Arie Jans van der Giessen en Ariaantje Ariens Buijtendijk trouwden op 30-5-1717 in Westmaas. Zij kregen een groot gezin van 11 kinderen, waaronder een zoon Theunis, die op 24-9-1719 werd gedoopt in Numansdorp.

Theunis Ariensz. van der Giesen uit Numansdorp trad als soldaat in dienst bij de V.O.C. voor de kamer van Delft. Hij voer uit vanaf Goeree op 29-3-1741 op het fluitschip “Delfland” onder schipper Egbert Verduin. Aan boord waren 119 zeelieden en 60 soldaten, waaronder Theunis. Gedurende de eerste 2 of 3 maanden van de reis liepen nieuwelingen vaak al schuurbuik en tering (tuberculose) op, waardoor ze rond liepen met bleke gezichten, blauwe lippen en gezwollen benen. Ook reumatische klachten kwamen veel voor door de koude en vochtige omgeving. 
De “Delfland” deed Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika aan van 24 juni tot 18 juli en kwam aan op 11-9-1741 in Batavia, tegenwoordig Jakarta in Indonesië.
Na ruim een jaar in Azië is Theunis Ariensz. van der Giesen uit Numansdorp op 20-11-1742 niet bij de monstering voor een terugreis verschenen. Sindsdien is hij vermist.

Salaris en onkosten van Theunis Ariensz. van der Giessen uit Numansdorp

Bronnen: V.O.C. opvarenden bij het nationaal archief, huygens.knaw, VOCsite.nl, GaHetNa.nl, A.E. Leuftink: Harde Heelmeesters (Zeelieden en hun dokters in de 18e eeuw), Walburg Pers, 1991. 

An English version of this blog post is

"Where in the world is Theunis Ariensz van der Giessen?".

Adriana de Bes en Albertus Broekhuizen zijn in 1818 in Streefkerk begraven

In het begraafboek van Streefkerk wordt in september 1818 het begraven van Adriana de Bes en Albertus Broekhuizen ingeschreven. Adriana de Bes werd "van de armen" gratis op het kerkhof begraven en Albertus Broekhuizen werd in de kerk begraven met het beste kleed voor ƒ3,16.

Op het eerste gezicht lijkt daar niets vreemds aan - tot je in hun overlijdensactes gaat kijken. Albertus Broekhuizen was op de 18e overleden, 46 jaar oud  en ‘weduwnaar’ (echtgenoot) van Adriana de Bes, die op de 20e was overleden, 41 jaar oud en ‘echtgenote’ (weduwe) was van Albertus Broekhuizen. Waar de echtgenoot met het beste kleed was begraven, werd zijn weduwe "van de armen" begraven.