Het huiselijk geweld van Cleijs van der Graaf in IJsselmonde in 1737

In het Kwartaalbericht van het "Streekarchief Eiland IJsselmonde, jaargang 32, nummer 4, winter 2017" staat een transcriptie van Pieter den Hartog van 2 verklaringen betreffende een voorval van huiselijk geweld tussen Cleijs van der Graeff, enderzijds, en zijn vrouw Aegje Leenderts Hartogh en haar broer Pieter Hartogh, anderzijds. Hieronder volgt daarvan eerst een korte samenvatting.

Op 21 december 1737 werd een verklaring afgelegd door Cijtje Huijge Bootster, wede. van Leendert Aerts Hertog, out omtrent 82 jaren, wonende onder Oost-IJsselmonde. Zij verklaarde dat "voorleden sondag voormiddaags ontrent 10 à 11 uren" Cleijs van der Graeff was gekomen voor de huijsingen waar zich met haar dochter Aegje Leenderts bevond. Aegje was getrouwt met voorn. Cleijs van der Graeff, die begeerde binnen gelaten te worden. Haar dochter riep "jij sout de glazen laten maken die jij laast aan stukken heb geslagen". Cleijs van der Graef kwam toen hun huisje binnen en haalde een "bloot mes" te voorschuijn en riep dat hij haar dochter de muts van het hoofd zou rukken en hij zou haar tegen de deur en vloer hebben gesmeten en getrapt hebben. Haar dochter hield er een sneede aan over dwars over haar linker hand "ter lengte van ontrent een duijm". 

Arij Naaktgeboren, wonende mede onder Oost IJsselmonde, ongeveer 30 jaar oud, legde ook een verklaring af. De "voorledene sondag voormiddags ontrent 11 uren" kwam hij aan de Hordijk in de buurt van de huisinge van Pieter Hartogh, toen hij het jongetje van Pieter Hartog moord hoorde roepen, waarop hij stil stond. Hij bemerkte dat het geroep kwam van de werf van Cijtje Huijge en begaf zich daar naartoe. Daar aangekomen zag hij Cleijs van der Graeff met een "bloot mes" in de hand, die met "groote verwoetheijt" stond te steken naar Pieter Hartogh, "die zulks met een hout afkeerde". Cleijs had daarbij bij Pieter Hartogh een gedeelte van het eerste lit van zijn rechter pink afgesneden, waarna Cleijs eindelijk wat bedaarde.

Aagje Leenderts Hartogh (±1695-1780) was op 18-11-1719 in IJsselmonde getrouwd met Cleijs Pieters van der Graaf, een zoon van Pieter Franse van der Graaf (1667-1735) en Adriaentje Cleijsse Kranenburg (1664-1757). Dit kan heel goed een gearrangeerd huwelijk zijn geweest, want Aagje's broer Pieter Leenderts Hartogh was op 1-3-1722 in IJsselmonde getrouwd met Cleijs' zus Aeghie Pieters van der Graaf. Er volgde zelfs nog een 3e huwelijk tussen deze families, want Wouter Pieters van der Graaf ging op 28-9-1725 in IJsselmonde in ondertrouw met Niesje Leenderts Hartogh. Uit alle 3 deze huwelijken werden kinderen geboren.
Aagje, Niesje en Pieter Leenderts Hartogh waren kinderen van Leendert Aerts Hartogh (1658-1714) en bovengenoemde Cijtje Huijge Bootser (±1655-1743).

Aagje Hartogh en Cleijs van der Graaf kregen in de periode 1721-36 maar liefst 8 kinderen. Een jaar na de geboorte van hun jongste kind, Pietertje (1736-41), vond bovenstaand huiselijk geweld plaats. Cleijs is in de loop van de 6 daarop volgende jaren overleden, want op 9 april 1744 in IJsselmonde ging zijn weduwe, Aagje Leenderts Hartogh, in ondertrouw met Aart Claasse Bras, jongeman van Oost-IJsselmonde, om op de 28e te trouwen. Aart was waarschijnlijk gedoopt op 7-11-1706 in IJsselmonde als zoon van Claas Pieterse Bras en Neeltje Aarde.

Cijtje Huijge Bootser stamt - net als ik - af van Huijg Pieters Cranendonck (±1545-1615).

Bronnen: 
   Pieter den Hartog, Kwartaalbericht van het "Streekarchief Eiland IJsselmonde", jaargang 32, nummer 4, winter 2017,
   StadsArchief.Rotterdam.nl,
  "De Geslachten Cranendonck in Holland ca. 1400-1700" door ir. C. Sigmond en K.J. Slijkerman.