Latijnse Term - Consanguineus

atijnse termen kom je zo af en toe tegen, wanneer je genealogisch onderzoek doet. Eeuwenlang verzorgden kerken dopen en begrafenissen en sinds de 6e eeuw wordt Latijn veel in katholieke kerk gebruikt. Maar ook in oud-rechterlijke archieven kom je nog wel eens een Latijnse term tegen. 


De Latijnse term consanguineus betekent bloedverwant en wordt in de roomskatholieke kerk gebruikt bij het geven van huwelijksdispensaties tussen bloedverwanten. Een dispensatie is een ontheffing van een kerkelijk verbod om te trouwen met een naaste bloedverwant. Bloedverwanten zijn mensen met een gemeenschappelijke voorouder. 

Consanguiniteit is dan ook een synoniem voor bloedverwantschap, vroeger ook wel maagschap genoemd. Bloedverwantschap wordt aangegeven in graden. Zo betekent "in quarto gradus" een bloedverwantschap in de 4de graad. Om de graad te bepalen telde men in de kerk het aantal geboortes in de langste lijn naar de gemeenschappelijke voorouder. Het Nederlandse wetboek volgt echter een Romeinse wijze van tellen, die de graad van bloedverwantschap weer op een andere wijze bepaalt.

Consanguïne personen hebben meer genen met elkaar gemeen dan op grond van het toeval verwacht kan worden. Zo heeft iedereen 50% van zijn genen gemeen met zowel zijn/haar vader als zijn/haar moeder; 25% met ieder van zijn/haar grootouders, 12½% met ieder van zijn/haar grootouders en gemiddeld 50% met zijn/haar volle broers en zussen.

Onder mijn voorouders komen huwelijken tussen achterneven en achternichten vooral voor aan de kant van mijn opa van moederszijde, die woonde in de protestantse Langstraat in het katholieke Brabant. Maar onder de voorouders van mijn vader's moeder zijn in Streefkerk 2 zussen, Maria (1821-98) en Adriana (1832-74) Aaldijk, waarvan kinderen met elkaar trouwden. Hun gezamelijke kleindochter Adriaantje Brand (1880-1965) had dus slechts 6 i.p.v. 8 overgrootouders en erfde dus van 2 overgrootouders 2x12½=25% van de genen. Ik heb me altijd afgevraagd of mijn vader aan dat consanguïne huwelijk zijn opvallend grote neus en lange oren te danken heeft.